20. DENEME

KONU: Ceza Yargılaması ve Kurumsal İş

1. Kurumsal iş faaliyetleri sebebiyle karışılan uluslararası suçlarda şahsi sorumluluk

2. Gıda düzenlemesi ve Ceza Hukuku

3. Ekonomik suçların alternatif yaptırım rejimleri ile önlenmesi, soruşturulması ve cezalandırılması

4. Uluslararası Ceza Hukukunu ihlal eden şirketlerin yargılanması: yargı yetkisine ilişkin sorunlar

Bölüm I: Kurumsal İş Faaliyetleri Sebebiyle Karışılan Uluslararası Suçlarda Şahsi Sorumluluk

Giriş

Şirketlerin, gerçekleştirdikleri riskli işlerin veya rutin faaliyetlerinin (endüstriyel üretim veya finansal hizmetler gibi) ve özellikle bu faaliyetlerin gelişen uluslararası niteliğinin bir sonucu olarak, ciddi insan hakları ihlallerine yol açan girişimlerde bulunabileceğini kaydederek;

Bu minvaldeki girişimler, uluslararası anlaşmalar veya ius cogens’in (emredici kurallar) suç olarak düzenlediği işkence, kölelik, zorla çalıştırma, zorla kaçırılma ve insan kaçakçılığı gibi ciddi insan hakları ihlallerine yol açanlar da dahil olmak üzere, Uluslararası Ceza Mahkemesi Tüzüğü’nün 6.,7. ve 8. maddelerinde tanımlandığı üzere soykırım, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları gibi uluslararası suç teşkil edebileceği dikkate alınarak bundan böyle "uluslararası suçlar" olarak anılacaktır.

Uluslararası toplumun, kurumsal aktörleri ciddi insan hakları ihlallerine varan yasadışı girişimlerinden sorumlu tutmaya yönelik çabalarını memnuniyetle karşılayarak;

Diğerlerinin yanı sıra, 2011 yılında kabul edilen BM İş ve İnsan Hakları Yol Gösterici İlkeleri, 2011'de yeniden düzenlenen Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler Kılavuzu, 2011 yılında kabul edilen Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Alanında Devletlerin Sınır Dışı Yükümlülüklerine İlişkin Maastricht İlkeleri'ni ve 2016 yılında kabul edilen Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcılığı tarafından dava seçimi ve öncelik verilmesine ilişkin Politika raporu/belgesi dikkate alınarak;

İnsan haklarına müdahale teşkil eden bu tür girişimlere karşılık verilirken, ulusal hukuk sistemlerinin gerek idari gerekse özel hukuk alanında vereceği karşılıklarda farklı yaklaşımların bir arada bulunabileceğini vurgulayarak;

Kurumsal aktörlerin uluslararası suç teşkil eden girişimlerinin etkin bir şekilde ele alınması için bir ceza hukuku sistemine ihtiyaç olduğunun üzerinde durularak;

Kurumsal iş faaliyetleri sebebiyle dahil olunan uluslararası suçlar ile ilgili olarak İkinci Dünya Savaşı sonrasında verilen yargı kararları ve özellikle bu suçların işlendiği, şirketlerin kurulduğu veya faaliyet gösterdiği ülkelerdeki son içtihatlar hatırlatılarak;

Birçok iç ceza hukuk sisteminde, şirketlerin cezai veya ceza benzeri sorumluluğu ilkesinin benimsediğini ve bu durumun suçların önlenmesine ve çözümüne katkıda bulunabileceğini kabul ederek;

Kurumsal sorumluluktan bağımsız olarak ceza hukuku müdahalelerinin, özellikle şirket dâhilinde hareket eden kişilerin yani şirket yöneticilerinin, yetkililerin ve uygun olduğu takdirde şirket sahiplerinin girişimlerini ele alması gerektiğine inanarak;

Uluslararası suçlar için şirket yöneticilerinin, yetkililerinin ve uygun olduğu takdirde şirket sahiplerinin kovuşturulması ve cezalandırılmasının istisnai bir durum teşkil ettiğini gözlemleyerek;

Her bir ulusal hukuk düzeninin şahsi cezai sorumluluk ve iştirake ilişkin temel kurallarına saygı gösterilmesi gerektiğini dikkate alarak;

Suç örgütlerine veya gizli ittifaklara katılıma ilişkin olarak ulusal hukuk düzenlerinin ceza hukuku geleneklerine uygun olarak verdikleri kuralların varlığına atıfta bulunularak;

Şirket yöneticilerinin, yetkililerinin ve uygun olduğu takdirde şirket sahiplerinin de iure veya de facto yetki ve denetleme yükümlülüğüne sahip olduğu durumlarda, iş ceza hukukunun, cezai sorumlulukların kapsamının tanımlanmasına büyük katkı sağladığını kabul ederek;

Uluslararası ceza hukukunun, özellikle "temel suçlar" ile ilgili olarak şahsi cezai sorumluluk ve iştirake ilişkin kuralların gelişmesine katkı sağladığını kabul ederek;